- “ਜਿਹੜੀ ਕੌਮ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਦਾ ਕੀ ਹੱਕ ਹੈ”-ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ
ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ 82 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵੀਰ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਇਰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੌਂਪੀ, ਸਗੋਂ ਰਸੂਲਾਬਾਦ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਚੁੱਪਚਾਪ ਉਸਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਾਂਗ ਹਰ ਪਾਸੇ ਫੈਲ ਗਈ। ਲੋਕ ਉਸ ਥਾਂ ਵੱਲ ਵਧੇ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸੀ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਉੱਥੇ ਨਾ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ।
ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਕੋਈ ਸੁਣਨ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਭੀੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸ਼ਚਿੰਦਰਨਾਥ ਸ਼ਨਿਆਲ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਕਾਮਰੇਡ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਸ਼ਨਿਆਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਸ਼ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵੀਰ, HSRA ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।
ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਗਰਾਣੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਸਮਾਂ ਦੇਖਿਆ। ਘੋਰ ਗਰੀਬੀ ਝੱਲਣੀ ਪਈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਡੋ ਖਾ ਕੇ ਬਚ ਗਈ, ਮੋਟੇ ਚੌਲ ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਖੁਆਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਰਹਿਮ ਅਤੇ ਬੇਰਹਿਮ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਸਨ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਭਗੌੜੇ ਦੀ ਮਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਛੇੜਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਭਰੇ ਗਲੇ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਭਗੌੜਾ ਬਣਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਦਿਲੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਮਲਕਾਪੁਰਕਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵੀਰ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਭਾਭੜਾ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਲੀਰਾਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਸਬੇ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ਹੁਣ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨਗਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਜਗਰਾਣੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਝਾਂਸੀ ਸਥਿਤ ਘਰ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਮਲਕਾਪੁਰਕਰ ਦੀ ਮਾਂ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
ਯਾਦ ਕਰੋ, ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਬੰਬ ਕਾਂਡ, ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਅਮਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਟੁਕੇਸ਼ਵਰ ਦੱਤ ਨੂੰ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਲੀਲ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। AIIMS ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਅੰਤਿਮ ਇੱਛਾ, ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਦੀ ਮਾਤਾ ਵਿਦਿਆਵਤੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਪਰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨੇ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਏਨਾ ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ ਮੇਰਾ ਚੰਦੂ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਨਾਲ ਗ਼ਦਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵੱਟਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ 80, ਦੇ ਕਰੀਬ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਤੇ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੋਕ ਦਿਲ ਰੂਹ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਫਿਰ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਘਰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਹ ਕੋਹ ਕੇ ਮਾਰਿਆ। ਮਾਰਨ ਤੇ ਮਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਸਨ। ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬ ਜਵਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਕਰ ਛੱਡਿਆ ਸੀ। ਸੈਂਕੜੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਕੋਈ ਜੰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੜ੍ਹੀ ਤੇ ਦੰਗਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਡਾਹੁਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਹਨ।
ਅੱਜ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੇ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਿਆਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ
ਸਕੱਤਰ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕੇਂਦਰ ਪੰਜਾਬ
ਸੰਪਰਕ:-9465806990